Aktualności

Dlaczego stres jest tak szkodliwy dla niemowlaka ? 

Nie każdy zdaje sobie sprawę, jak ważny jest pierwszy rok życia dziecka i jaki ma wpływ na dalsze życie człowieka...

Do trzeciego roku życia – neuroplastyczność mózgu  jest największa. To oznacza, że zdolność mózgu do tworzenia nowych połączeń neuronalnych, adaptacji, reorganizacji, naprawy oraz przystosowania się do zmieniających się warunków jest w szczytowym okresie.Nigdy później mózg nie wykaże się taką zdolnością. Aczkolwiek przez całe życie człowieka, ta neuroplastyczność istnieje, jednak mózg wymaga o wiele większej ilości powtórek danego bodźca, aby wytworzyło się trwałe połączenie neuronalne – czyli by coś zostało zapamiętane. Brzmi znajomo? Dziecko odbierając świat narządami zmysłów buduje sobie jego obraz w swojej głowie i próbuje się do niego przystosować. 

Spróbuję to przedstawić na przykładzie: rodzi się wcześniak, który przebywa dłuższy czas w inkubatorze. 

W tym okresie doznaje odczucia bólu oraz stresu poprzez: 

• bolesne zabiegi (wkłucia dożylne, respirator, zmiana opatrunków)
• brak bliskości Rodzica (dotyk, zapach, ciepło)
• zbyt jaskrawe światło
• wysoki poziom hałasu
• zaburzenie rytmu dnia i nocy
• 100 kontaktów w ciągu 24 h (zmieniający się personel, czynności lekarsko-pielęgnacyjne)
• brak możliwości zmiany pozycji lub niewygodna pozycja
• gwałtowne i zbyt szybkie ruchy personelu medycznego przy czynnościach pielęgnacyjnych.

Każdy wyżej wymieniony czynnik może zwiększyć poczucie zagrożenia u takiego dziecka, a co za tym idzie podwyższa ciśnienie krwi. U tak małego dziecka każde zwiększenie ciśnienia krwi wpływa na przepływy mózgowe i zwiększają ryzyko wylewu. Niestety są to stosunkowo częste sytuacje na OION (Oddział Intensywnej Opieki Neonatologicznej).Dlatego tak ważne jest, aby wcześniakom zredukować ilość negatywnych bodźców, ponieważ można łatwo przestymulować dziecko w tym krytycznym okresie przyspieszonego rozwoju mózgu.

U dzieci we wczesnym etapie życia mają miejsce dalsze etapy dojrzewania oraz organizacji mózgu. Jeśli w tym krytycznym okresie wzrostu zadziałają czynniki stresogenne, może to wpłynąć na późniejsze problemy z samoregulacją zachowania i uwagi. Możemy czasem zaobserwować u niektórych dzieci w wieku przedszkolnym trudność w uspokajaniu się, nie potrafią zaakceptować niektórych zmian czy sytuacji (nieutulony płacz, brak możliwości skupienia uwagi). Zaburzenia w przetwarzaniu sensorycznym czyli nadwrażliwość lub niedowrażliwość może wynikać z wczesnych doświadczeń bólu i stresu. Dodatkowo przeżycia stresowe wpływają zabójczo na ekspresję neuronów powodując ich atrofię. Strach i stres działa destrukcyjnie i niszczy komórki hipokampa odpowiedzialnego za pamięć krótkotrwałą i orientacji przestrzennej Nie tak dawno, modne było zostawianie dziecka aby „wypłakało się”. Był nawet opisany specjalny trening w „renomowanej” książce który uczył zostawiania dziecka samego w łóżeczku. Podobny styl wychowania można było zaobserwować we Francji. Tam przez dekady stosowano regułę „zostaw, niech się wypłacze”. Niestety Francuzi strzelili sobie w kolano, bo generalnie zaczęli obserwować brak więzi ze swoimi dziećmi, a procent zaburzeń psychicznych u młodocianych (w tym depresji) był niepokojąco wysoki 

W tym miejscu nawiążę jeszcze do zbyt wczesnego używania przez dzieci wszelkiego rodzaju elektroniki. Nie fundujmy dzieciom późniejszych problemów ze skupieniem uwagi i przyswajaniem nauki. Brak kreatywnych aktywności na rzecz biernego „gapienia się” w ekran prędzej czy później ujawni się nie tak jak sobie tego życzymy.

Co możemy zrobić aby zmniejszyć uczucia negatywne:

• kangurować dzieci czyli wczesny kontakt Skin to Skin (szczególnie wcześniaki) . 
• delikatność i wolność ruchów pielęgnacyjnych przy dziecku.
• kontakt wzrokowy i mówienie do dziecka – oczy osoby patrzącej na dziecko są tak bardzo pożądane przez niemowlę. 

Zwróćcie uwagę na fakt, że pluszaki z wielkimi oczami cieszą się wśród dzieci największą sympatią. Nie bez znaczenia ma również ćwiczenie mięśni poruszających oczami, tak pomijane w rozwoju ruchowym. To są jedne z najmniejszych mięśni w organizmie, co nie znaczy, że mamy je zaniedbywać. Sprawdzajmy izolowany ruch gałek ocznych niemowlaka (od 3 miesiąca życia) poprzez pokazywanie mu przed oczami zabawki i wolnym przesuwaniem jej na boki. 

W przypadku wcześniaków ważne jest:

• pozycjonowanie (częsta zmiana pozycji, ułożenie w tzw gniazdku, który pomaga przyjąć pozycję dziecku najbardziej zbliżoną do tej w łonie matki i zabezpiecza kończyny przed niekorzystnym ułożeniu oraz ułatwia oddychanie)
• wczesne karmienie doustne – jeśli to możliwe, stymulacja ust i zastąpienie karmienia przez sondę – butelką lub piersią.
• kontakt z Rodziną – tworzenie się więzi i stworzenie poczucia bezpieczeństwa ma kluczowe znaczenie. Pobudzenie zmysłu węchu czyli znajomy zapach kogoś bliskiego czy to rodziców czy innych członków rodziny daje dziecku bardzo pozytywne wzmocnienie.

Warto wiedzieć, że rozwój ruchowy i psychiczny są ze sobą ściśle skorelowane w pierwszym roku życia. W późniejszych latach dziecka, to nie ma już tak ścisłego związku. Środowisko zewnętrzne może stymulować ( dostarczać pozytywnych bodźców) jak i hamować rozwój ( poprzez negatywne bodźce).

I na koniec ciekawostka…

Telomer – to część chromosomu zlokalizowana na jego końcu, która zabezpiecza go przed uszkodzeniem podczas kopiowania. 

Hormony stresu uszkadzają telomery, zaburzają tworzenie się neuroprzekaźników.

Telomery są krótsze u osób:

•  narażonych na stres
• ze schorzeniami układu krążenia
• ze schorzeniami układu nerwowego (np. choroba Alzheimera)
• ze schorzeniami psychicznymi ◊ co tłumaczy zaburzenia w dystrybucji neuroprzekaźników. 

Zwróćmy uwagę na szczególne okresy największej wrażliwości w życiu dziecka tzw okresy krytyczne :

1-szy rok życia – pionizacja

2-gi rok życia – rozwój mowy

6 rok życia – początek nauki szkolnej. 

mgr Joanna Krużel